Nam Om, samenwerken voor een beter leven

Op drie uur rijden van de grens met Laos, in het vruchtbare noordoosten van Thailand ligt het kleine plaatsje Nam Om. Hier ontstond in 1999 een briljant idee dat het leven van meer dan duizend boeren voorgoed zou veranderen. Kleine boeren van 12 dorpen uit de regio kwamen bij elkaar en besloten de handen inéén te slaan. De Nam Om Sustainable Farmer Group (NOSFG) was geboren. Nu, zo’n 11 jaar later, kunnen we terugkijken op een geslaagd experiment dat niet alleen het inkomen van de aangesloten boeren structureel heeft verhoogd, maar ook de basis legde voor nieuwe sociale activiteiten voor vrouwen, diversificatie van de teelt en de overstap naar biologische landbouw.

A big thanks to Max Havelaar Switzerland for their help (www.maxhavelaar.ch).

Het verhaal van Wasn, jasmijnrijstboer

Een van de boeren in Nam Om is Wasn (46). Wasn woonde en werkte 7 jaar lang in een tapijtreiningingsfabriek in het buitenland. Niet bepaald een pretje. Wasn besloot twee jaar geleden dan ook om terug te keren naar Thailand om zijn familie en vrienden weer eens te kunnen zien en te kunnen werken in de frisse lucht van de heuvels van de regio Isaan. Hij heeft zich sindsdien met toewijding gericht op het verbouwen van jasmijnrijst in de groene sawa’s rondom Nam Om.

Rijstvelden ook voor eigen consumptie

In zijn kleine boerenbedrijfje doet Wasn vrijwel alles zelf; het kopen en voorbewerken van rijststekjes, het planten, verzorgen en verplanten van de plantjes, en het oogsten, transporteren en verkopen van de rijst aan de coöperatie. Op zo’n 90% van zijn rijstvelden groeit jasmijnrijst voor onder andere Joannusmolen Brown Jasmine, 10% reserveert Wasn voor eigen consumptie. Op die stukjes plant hij de, in Thailand populaire, ‘sticky rice’ zodat hij en zijn vrouw altijd voldoende te eten hebben. Want ondanks de vooruitgang die fairtrade heeft gebracht, is het leven van een rijstboer in Thailand geen makkie.

Een magazijn, een rijstmolen en een sociaal fonds

Sinds 2005 is Nam Om officieel fairtrade gecertificeerd. Daardoor kan de rijst worden verkocht met een fairtrade premium. De premium is één van de meest concrete voordelen voor boeren van een fairtrade organisatie. Met de extra opbrengsten heeft Nam Om inmiddels een opslagloods gebouwd. Hierdoor kan men de oogst langer, droog en hygiënisch opslaan en is er minder verlies door bederf. Ook is een rijstmolen aangeschaft waardoor ter plaatse meer halffabrikaten kunnen worden vervaardigd (bijvoorbeeld rijstemeel), met vaak een grotere winstmarge dan de rauwe grondstof (rijst). Tenslotte is een gedeelte van de fairtrade premium gestoken in een sociaal fonds dat zich onder andere bezighoudt met de opvoeding van kinderen in de betrokken dorpen.

Fairtrade op eenzame hoogte

De zuidelijke Altiplano is een gigantisch plateau in het Andes-gebergte in Bolivia. Rond het oogverblindend mooie oude zoutmeer Salar de Uyuni, op een eenzame vier kilometer hoogte, verbouwen de boeren van ANAPQUI hun quinoa in weerbarstige omstandigheden. Het is zo’n beetje het enige gewas dat in deze zout- en rotswoestijn kan groeien. De quinoaboeren behoorden dan ook tot de armsten van het toch al arme Bolivia. In 1983 ontstond ANAPQUI (Asociacion Nacional de Productores de Quinua). Deze coöperatie bracht verlichting in het leven van de ruim duizend aangesloten boeren. De quinoa in Joannusmolen Quinoa is afkomstig van ANAPQUI.

Quinoaboeren zetten fairtrade in voor natuurbehoud

ANAPQUI is opgericht om gezamenlijk quinoaproducten te kunnen verkopen tegen een constante, redelijke prijs. Door zich te verenigen zijn de boeren een serieuze handelspartij geworden en kunnen zij investeren in collectieve voorzieningen en machinerie. Sinds 1998 is de coöperatie biologisch gecertificeerd en sinds 2001 draagt zij tevens het fairtrade keurmerk. De inheemse Aymara en Quechua bevolking specialiseert zich in het verfijnen van traditionele teeltmethoden en is volgens oud Indiaans gebruik zeer begaan met de impact van landbouw op het milieu en hun leefomgeving. De coöperatie houdt zich dan ook actief bezig met het tegengaan van bodemerosie en het herplanten van inheemse flora. De focus op biologische landbouwmethoden en fairtrade handel sluit naadloos aan op de eeuwenoude tradities van duurzaamheid van deze Indiaanse volkeren.

Beter wonen, educatie en gezondheidszorg

Door ANAPQUI vloeien geen inkomsten meer weg naar vage tussenhandelaren. De quinoaboeren ontvangen een zogenaamde premium voor hun fairtrade afzet. Met dat geld worden investeringen mogelijk gemaakt. Zo bezit de coöperatie inmiddels een eigen fabriek. Hierdoor heeft men meer controle over het productieproces en kan een grotere waarde worden toegevoegd. Ook worden inkomsten uit de fairtrade premium gebruikt voor aankoop van nieuw materieel en technische begeleiding van boeren. De boeren van ANAQUI hebben hun inkomen flink zien stijgen door verbeterde marktprijzen, efficiency en een vergroot marktaandeel.

De quinoaboeren van ANAPQUI zeggen beter te wonen, vaker hun kinderen naar school te kunnen sturen en zich medische behandelingen te kunnen veroorloven sinds de komst van fairtrade naar de hoogvlakten. Niet alleen de boeren zelf, maar ook hun omvangrijke families zijn er op vooruit gegaan. Tenslotte heeft ANAPQUI gezorgd voor zo’n 2.500 nieuwe banen voor Bolivianen gelieerd aan de quinoaproductie, boeren en hun families niet meegeteld. Duizenden mensen profiteren zo van fairtrade.

The cocoa in Joannusmolen Hot Chocolate comes from the Dominican Republic. Hidden behind the sunny façade of this tourist paradise, known to many only for its white beaches and waving palm trees, is extreme poverty. More than 40% of the population lives below the poverty line. La Confederación Nacional de Cacaocultores Dominicanos (CONACADO) was established in 1988 by and for small-scale cocoa producers, to tackle poverty. CONACADO now counts ten thousand members and the successful fair trade co-operative has developed into a market leader in fermented organic cocoa in the Dominican Republic.

Het verhaal van Leonidas Manzueta, cacaoboer

Leonidas Manzueta – voor vrienden ‘Don Papo’ – verbouwt al 25 jaar cacaobomen op zijn kleine plantage. In de schaduw van grotere bananen- en citrusbomen kapt hij elke twee weken de rijpe vruchten van de stam. De gezamenlijke transportdienst van CONACADO vervoert zijn oogst vervolgens naar de vergister om de bonen te fermenteren.

Met zijn 75 jaar werkt Don Papo nog altijd elke dag in de tropische warmte van het Caribische eiland. De plantage voorziet in werk en inkomen voor hem en zijn hele familie. Hij vertelt: “Toen mijn kinderen jonger waren, heb ik van de extra inkomsten mijn kinderen naar school kunnen sturen. Dankzij de fairtrade premie (een toeslag op de verkoopwaarde, red.), heeft onze gemeenschap heeft nu stromend water en hebben we de plaatselijke kerk herbouwd. Ik ben lid van de gezamenlijke raad van onze boerengroep en praat mee over de wijze waarop de fairtrade premie wordt besteed. Samen hebben we geïnvesteerd in een betere  technische infrastructuur en maatregelen die de kwaliteit van de productie hebben verhoogd. Ook hebben we een kinderdagverblijf gebouwd en een gemeenschapshal waar boeren gesubsidieerde maaltijden kunnen nuttigen.”

18% meer rendement sinds de komst van fairtrade

CONACADO werd opgericht in een tijd van lage handelsprijzen op de wereldwijde cacaomarkt. Doel was om de krachten van kleine boeren te bundelen en te kunnen exporteren voor een hogere prijs door het omzeilen van tussenpersonen. Reguliere boeren ontvangen gemiddeld slechts 72% van de mondiale marktprijs, terwijl het verschil blijft hangen aan de stroperige strijkstok van exporteurs en tussenhandelaren. Dit inkomen is nauwelijks genoeg om de boerenfamilies te voeden tijdens de oogst, laat staan de rest van het jaar. CONACADO investeert in sociale, infrastructurele en technische programma’s en keert de  overgebleven winst uit aan haar leden. Aan het einde van het oogstseizoen, ontvangen de aangesloten telers zo’n 90% van de mondiale marktprijs, een stijging van 18% ten opzichte van de reguliere boeren. CONACADO-leden kunnen bovendien renteloze leningen aanvragen. Door al deze verbeteringen hebben velen zich bevrijd van hun schuldenlast en nieuwe huizen kunnen bouwen.

Agrarische, sociale en medische programma’s

CONACADO ondersteunt de cacaoproductie door gezamenlijke transportdiensten, reparatie van wegen en bruggen, droog- en vergistingscentra en meerdere centrale opslagplaatsen. Ook worden goedkope zaailingen gekweekt en verspreid onder de leden. In vijf regio’s zijn scholen, buurthuizen en bibliotheken gerenoveerd en computers aangeschaft. Kinderen uit arme gezinnen ontvangen een beurs om te studeren. Ook qua gezondheidszorg heeft CONACADO een groot aantal projecten gerealiseerd zoals een landelijk ziekenhuis voor regio’s waar geen kliniek is, gratis medische controles, verbeterde toegang tot schoon water, SOA-voorlichting en sanitaire voorzieningen. Alhoewel de Dominicaanse boeren nog altijd armlastig zijn, kunnen we dankzij fairtrade toch spreken van een flinke verbetering van de leefomstandigheden.

Photography: copyright Simon Rawles (www.simonrawles.co.uk)

Fairtrade vooruitgang aan de voet van de Himalaya

Sunstar Overseas is de grootste rijstexporteur van India. Omdat het bedrijf zich zorgen maakte om de vaak slechte maatschappelijke positie van haar boeren, besloot ze in 2001 om de Sunstar Federation of Small Farmers of Khaddar Area op te zetten. Deze fairtrade coöperatie verbouwt uitsluitend biologische basmatirijst, onder andere voor Joannusmolen Brown Basmati en Basmati & Red.

Zonder diepe schulden door het leven

De locatie voor dit proefproject is niet toevallig. Gelegen aan de voet van de westelijke Himalaya, in het vloedgebied van de Ganges, is Khaddar een gebied dat vrijwel altijd onder water staat.  Ideaal voor het verbouwen van de beste kwaliteit basmatirijst, maar ongeschikt voor andere vormen van landbouw. Hierdoor zijn de boeren zeer afhankelijk van de jaarlijkse opbrengst van de oogst en moesten ze vaak tussentijds een lening tegen woekertarieven afsluiten om zaaigoed te kunnen kopen. De coöperatie leent boeren nu renteloze zachte leningen, zodat zij zonder diepe schulden door het leven kunnen.

A big thanks to Max Havelaar Switzerland for their help (www.maxhavelaar.ch).

Het verhaal van Tirath Pal Singh, basmatirijstboer

De Sunstar coöperatie is kleinschalig opgezet. Tirath Pal Singh is één van de ruim 500 aangesloten boeren die profiteren van de voordelen van de fairtrade certificering en tevens voorzitter. “Sinds we produceren voor fairtrade, is ons leven compleet veranderd”, vertelt Tirath, vader van twee zonen en opa van zes kleinkinderen. “We kunnen nu meer land kopen en hebben zelfs elektriciteit.” Tirath is de gelukkige eigenaar van 2,6 hectare grond die hij beteeld met zijn familie, zijn ouders en het gezin van zijn broer. Ter aanvulling op de rijstteelt, houdt hij enkele stuks vee en heeft hij een kleine moestuin voor eigen gebruik.

Elke dag om vier uur ’s ochtends opstaan

Al zijn kleinkinderen gaan inmiddels naar school, en daar is de 50-jarige rijstboer trots op. Tirath zelf kon vroeger niet naar school. Geen geld, en geen tijd. Vakanties zijn voor hem een vreemd woord, maar hij gunt het zijn kleinkinderen van harte. Zelf staat hij iedere dag om vier uur ’s ochtends op om te ontbijten en daarna naar zijn land te gaan. Tijdens het plantseizoen en de oogst, werken hij en zijn familie vaak zo’n veertien uur per dag.

“Nooit meer heupdiep door de modder”

Dankzij de fairtrade premium zijn toegangswegen en bruggen gebouwd op en rondom de rijstvelden, die het mogelijk maken dat boeren tijdens het regenseizoen in de velden kunnen werken. “Voor de bruggen moesten we heupdiep waden door de  modder, met de rijst op ons hoofd”. Met de extra fairtrade inkomsten werd ook de dorpsschool gerenoveerd en premium zaaigoed aangekocht. “Betere zaden betekenen minder afvalstoffen tijdens de oogst, een betere verkoopprijs en dus een beter leven voor ons allemaal. Als de boeren beter af zijn, verbeterd onze reputatie in de samenleving ook – en dat is bijna het allerbelangrijkste voor mij persoonlijk”, dus Tirath Pal Singh. “Dat geeft mij het vertrouwen van autoriteiten en kooplieden, zodat ik tegenwoordig met waardigheid en respect kan zakendoen.”

Sunstar heeft de boeren hun respect terug gegeven, hun handelspositie versterkt, hun inkomen verhoogd en de infrastructuur in het gebied drastisch verbeterd. Daarnaast wordt druk gewerkt aan sociale verbeteringen op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg en vrouwenactiviteiten.

Boerenvereniging groeit uit tot fairtrade coöperatie

In het dorp Arroyos y Esteros (Kreken en Moerassen), ligt Cooperativa de Producción Agro-Industrial Manduvirá. In deze afgelegen, geïsoleerde regio in het zuidwesten van Paraguay biedt de Manduvira fairtrade coöperatie ondersteuning aan de aangesloten boeren bij de afzet van hun landbouwproducten. Het idee van vereniging heeft vroeg wortel geschoten in het Zuid-Amerikaanse land. Al in 1975 besloot men tot de oprichting van Manduvirá, maar het duurde tot 1999 voordat de coöperatie ook fairtrade werd gecertificeerd. Tegenwoordig is de productie niet alleen fairtrade, maar ook nog eens 100% biologisch. De rietsuiker in Joannusmolen Hot Choco is afkomstig van Manduvirá.

EU-subsidies leidden tot een te lage suikerprijs

Het leven voor boeren in zuidwest -Paraguay is vaak geen pretje. Instabiele inkomens en versnipperde percelen maakten het voor de komst van fairtrade vrijwel onmogelijk om een fatsoenlijke boterham te verdienen met landbouw. In Manduvirá worden naast suikerriet, ook sinaasappelen, grapefruit, bananen, meloen, ananas, maniok, maïs, bonen, aardappelen, tomaten, zoete aardappelen en pinda’s verbouwd. Maar het waren met name de suikerrietboeren die hun product vaak niet eens kostendekkend konden afzetten. Marktverstorende exportsubsidies voor Europese  producenten van suikerbieten leidde tot overproductie en het dumpen van overtollige suiker op de wereldmarkten, waardoor de opbrengst vaak te laag was om van te leven.

Fairtrade premie bittere noodzaak

Manduvirá bracht hier verandering in. De ruim duizend aangesloten boerenbedrijven ontvangen nu een stabiele minimumprijs voor hun waar. Daar bovenop incasseren zij een extra premie per ton fairtrade afzet, en nog eens een extra premie voor het feit dat de productie afkomstig is uit biologische landbouw. De leden hebben besloten om 50% van de fairtrade premie als een contante betaling te gebruiken om te voorzien in basisbehoeften voor hun familie in de tijd tussen twee oogsten. Wat overblijft wordt geïnvesteerd in de verbetering van de bodemvruchtbaarheid van hun velden. Voor  collectief gebruik hebben de Manuvirá leden in 2004 een nieuw kantoor gebouwd, een lokaal ziekenhuis op poten gezet, landbouwmachines en computers aangeschaft en een gemeenschapshuis betaald van de premie-inkomsten.

Respect nog belangrijker dan inkomsten

Maar leden geven aan dat het niet alleen gaat om de premie. Meer nog tellen de nieuwe contacten, het grotere respect en de toegang tot nieuwe technieken en informatie dat fairtrade de boeren heeft gebracht. “Dankzij fairtrade, zijn we uitgegroeid van kleine suikerrietboeren naar gerespecteerde suikerproducenten”, aldus de directeur van Manduvirá in een interview met fairtrade. Fairtrade geeft boeren niet alleen zekerheid en inkomen, maar vooral ook waardigheid en respect.

Ikuru, a successful farmers’ organisation in Mozambique

Ikuru means ‘power’ in the local Makua language of Northern Mozambique. The name symbolises the objective of the Ikuru fair trade co-operative to give farmers back control over their life and work. Ikuru was established in 2003 and has been certified as fair trade since 2005. 22,000 farmers have now become co-owners of the co-operative, 40% of them women. In 2010 Ikuru was actually the most successful farmers’ organisation in Mozambique.

Het verhaal van Cotiha Mario, pindaboerin

Cotiha Mario is voorzitter van Can, een vrouwelijke boerengroep. Can is één van de groepen die zich hebben verenigd in Ikuru . Cothia’s werk bestaat uit het plukken, verzamelen en verhandelen van pinda’s en cashewnoten, waaronder de biologische pinda’s in de Joannusmolen Mais Flips. Daarnaast draagt zij de dagelijkse zorg voor haar vijf kinderen. Alhoewel zij voorzitter is, kan Cothia zelf niet lezen en schrijven en moet zij Tina, de andere vrouw op de foto, vragen om op haar ID-bewijs te kijken hoe oud zij is. Maar haar kinderen kan ze, dankzij de fairtrade coöperatie, tegenwoordig alle vijf naar school sturen.

“Ze bedrogen ons met gesaboteerde weegschalen”

Cotiha vertelt: “Het is veel beter om lid te zijn. Vroeger moesten we 8 kilometer lopen met onze oogsten. De handelaren bedrogen ons met gesaboteerde weegschalen en gaven ons slechte prijzen. Ikuru zorgt ervoor dat we nu slechts 100 meter hoeven te sjouwen met de noten zodat we meer en vaker kunnen leveren. Ook krijgen we bij Ikuru een goede en stabiele prijs. Ik kan nu zelf de schoolcontributie voor mijn vijf kinderen betalen en ook medicijnen kopen als ze ziek zijn.” Ossufo, de derde persoon op de foto, heeft net een motorfiets gekocht van de opbrengst van afgelopen seizoen, een investering waar hij dagelijks profijt van heeft. De gang van en naar zijn land duurt nu nog maar een fractie van de reis te voet.

Levensstandaard van 22.000 families verbeterd

De Ikuru Coöperative Mozambique bestaat uit duizenden kleine boeren, verspreid over de noordelijke provincie Nampula. De levensstandaard van Ikuru’s ‘aandeelhouders’ is sinds de oprichting flink toegenomen. Gemiddeld brengt de fairtrade oogst zo’n 25% extra op. Biologisch verbouwde gewassen krijgen een nog hogere prijs en bij bepaalde quota ontvangt men een extra toeslag.

De belangrijkste activiteit van Ikuru is het opkopen, verwerken en vermarkten van landbouwproducten van haar leden (zoals Can) om malafide tussenhandelaren uit te schakelen. Andere taken zijn het voeren van onderhandelingen met andere marktpartijen, het bieden van sociale en economische faciliteiten en het verbeteren van productiemethoden. Daarnaast heeft Ikuru een fijnmazig regionaal netwerk opgezet voor het verzamelen van oogsten die vervolgens collectief worden aangeboden op de wereldmarkt. Al deze maatregelen zorgen voor meer welvaart, kennis en gezondheid van de boeren en hun families, zodat zij ook in de toekomst een serieuze partij kunnen zijn op de wereldmarkt.